Sản vật quý của rừng

Sản xuất chè dây Ra Zéh

Tại vùng núi Đông Giang, cây chè dây mọc tự nhiên ở vườn đồi, dưới tán rừng tái sinh. Từ bao đời nay, người dân nơi đây vẫn dùng chè dây như một thức uống điều trị bệnh về đường ruột, dạ dày, chữa lành vết loét, giúp an thần và ngủ ngon. Cây chè dây có tên khoa học Ampelopsis Cantoniensis Planch, họ Nho (Vitacae), thân dây, lá thon nhỏ, chân chim có hình răng cưa, vị ngọt đắng, tính mát.

Theo nghiên cứu của Viện dược liệu (Bộ Y tế), chè dây có tác dụng diệt vi trùng, vi khuẩn, giảm độ axit tại dạ dày, giúp cho bệnh loét dạ dày dễ liền sẹo; cắt cơn đau do viêm loét hành tá tràng đạt 93,4%, với Alusi (loại thuốc chuyên trị bệnh viêm loét hành tá tràng hiện nay) là 89%; khỏi bệnh ở mức độ liền sẹo là của chè dây là 36,36% với Alusi 30,56%... Chè dây không gây độc và không có tác dụng phụ đối với người sử dụng.

Với đặc tính hữu hiệu trong điều trị các bệnh liên quan đến dạ dày, tá tràng, chè dây tự nhiên được khai thác gần như cạn kiệt. Do đó, năm 2015, UBND huyện Đông Giang đã xây dựng đề án bảo tồn và phát triển cây chè dây Ra Zéh nhằm phục hồi loại cây có giá trị về mặt y học đồng thời giúp bà con đồng bào Cơ Tu có sinh kế lâu dài.

Nhờ trồng chè dây, nhiều hộ dân có thu nhập tốt, đời sống được nâng cao. Ở thôn Na Pang, xã Tư có ông Phạm Quốc Phòng sở hữu hơn 1ha chè dây, mỗi năm thu hoạch từ 15-20 tấn, doanh thu 170-180 triệu đồng, sau khi trừ chi phí, ông "bỏ túi" hơn 100 triệu đồng. Hay như ông Lâm Văn Thông (thôn Ga Dong, xã Tư) đã mạnh dạn chặt bỏ vườn keo, đầu tư trồng 1,2 ha chè dây, dù mới trồng nhưng vườn chè đã cho doanh thu khoảng 120 triệu đồng/ năm, trừ chi phí, mỗi tháng gia đình ông thu lãi từ 8-10 triệu đồng. Đây là nguồn thu nhập đáng mơ ước của đồng bào Cơ Tu.

Đến nay, toàn huyện Đông Giang ước tính có khoảng 140 ha diện tích cây chè dây, trong đó có 40 ha trồng mới và 100 ha nuôi trồng bổ sung, trung bình năng suất đạt 1,5-2 tấn chè khô/ha/năm. Tổng sản lượng chè dây khô đạt khoảng 250 tấn/ năm.

Xây dựng thương hiệu “Chè dây Ra Zéh”

Để chè dây Ra Zéh phát triển bền vững và cho giá trị kinh tế cao, UBND huyện Đông Giang đã có chiến lược hình thành vùng sản xuất nguyên liệu tập trung ở xã Tư và thành lập hợp tác xã nông nghiệp xã Tư để tổ chức sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm.

Tháng 12/2017, HTX Nông nghiệp xã Tư được thành lập. HTX đã chọn chè dây Ra Zéh làm sản phẩm chủ lực, tích cực hỗ trợ thành viên chăm sóc, thu hái chè. HTX làm đầu mối bao tiêu chè nguyên liệu cho thành viên và bà con nhân dân, chế biến sản phẩm đưa ra thị trường. Quy trình chế biến chè dây trải qua nhiều công đoạn như sơ chế làm sạch, băm nhỏ, sao, ủ lên men trong nhiều giờ sau đó sấy khô, đóng gói. Chè dây thành phẩm của HTX có nhiều phấn trắng, nước đậm vị, ngọt hậu, dễ uống và tốt cho dạ dày.

Bên cạnh đó, HTX đã xây dựng nhà xưởng kiên cố, đảm bảo vệ sinh, đầu tư máy móc thiết bị chế biến, không ngừng hoàn thiện quy trình sản xuất, cải tiến bao bì mẫu mã sản phẩm, tự công bố sản phẩm, kiểm nghiệm chất lượng sản phẩm, đăng kí bảo hộ nhãn hiệu “Chè dây Ra Zéh”, đưa sản phẩm tham dự các hội chợ xúc tiến thương mại trong và ngoài tỉnh để quảng bá, giới thiệu sản phẩm mở rộng thị trường.  Năm 2018, sản phẩm “Chè dây Ra Zéh” của HTX đạt chứng nhận Ocop 3 sao cấp tỉnh, đến năm 2020, HTX cho ra đời dòng “Chè dây Ra Zéh túi lọc” cũng đạt chứng nhận Ocop 3 sao cấp tỉnh.

Nhờ có tổ chức sản xuất, chế biến theo quy trình chuỗi liên kết, có sự đầu tư bài bản về bao bì mẫu mã và chất lượng tốt nên “Chè dây Ra Zéh” của đồng bào Cơ Tu Đông Giang từng bước khẳng định thương hiệu trên thị trường.