Đa dạng sản phẩm từ sâm Ngọc Linh tại các chợ sâm núi Ngọc Linh, huyện Nam Trà My. Ảnh: H.LIÊN

Công nghệ truy xuất tối ưu

Hội thảo bàn về giải pháp công nghệ trong quản lý, kiểm soát, truy xuất nguồn gốc chất lượng chuỗi sản phẩm sâm củ Ngọc Linh trên cơ sở ứng dụng công nghệ IoT & Blockchain tại Sở KH-CN mới đây nhận được sự quan tâm của các nhà quản lý, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp và đại diện người trồng sâm. Ông Phạm Viết Tích - Giám đốc Sở KH-CN cho rằng, việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm sâm củ Ngọc Linh hiện rất khó khăn, phức tạp, phải có phương án và xây dựng một quy trình quản lý từ khâu canh tác đất đến gieo hạt, trồng sâm, chăm sóc, thu hoạch, bảo quản, chế biến sản phẩm.

“Càng minh bạch các quá trình đó thì người tiêu dùng, thế giới chấp nhận sản phẩm của chúng ta dễ dàng. Phải làm sao đó cho họ biết lịch sử của từng sản phẩm, từng củ sâm một. Việc quản lý, truy xuất nguồn gốc là vấn đề hết sức quan trọng trong thời kỳ hội nhập. Công nghệ IoT& Blockchain là giải pháp truy xuất nguồn gốc xuất xứ tối ưu” - ông Tích nói.

Cũng theo ông Tích, theo chỉ đạo của UBND tỉnh, đến 31.12.2019, Sở NN&PTNT, UBND huyện Nam Trà My phải chứng nhận được hết tất cả nguồn gốc, xuất xứ của cây sâm Ngọc Linh ở Nam Trà My, nhất là vùng trồng sâm đã được bảo hộ chỉ dẫn địa lý. Khi đã chứng nhận được nguồn gốc, xuất xứ rồi thì sản phẩm sâm củ Ngọc Linh mới gắn tem truy xuất được.

“Truy xuất nguồn gốc không khó, bởi công cụ, công nghệ hiện đại rồi, có thể làm được. Cái quan trọng cần truy xuất nguồn gốc gắn với chỉ dẫn địa lý. Nếu không làm từ đầu (từ khâu giống) thì có thể quản lý, truy xuất ở giai đoạn kho (tức quản lý, truy xuất ở đại lý, doanh nghiệp, cơ sở thu mua sâm), đó là điều cần bàn kỹ” - ông Tích nói thêm.

Ông Vũ Hồ Vũ - Giám đốc điều hành của Công ty CP Đầu tư Digital Kingdom cho biết, truy xuất nguồn gốc là giải pháp kết hợp với IoT gồm inrternet vạn vật, có camera an ninh là hệ thống quan trắc, chíp thông minh và blockchain là tất cả hoạt động xảy ra trong một chu kỳ trồng sâm từ xuống giống, tưới nước, chăm sóc, thu hoạch, mỗi hoạt động được block, mã hóa.

Cùng với đó, thông tin doanh nghiệp (hoặc người trồng/nhóm hộ), mã số vùng trồng, thời gian thu hoạch, giấy phép sản xuất, kinh doanh cũng được mã hóa toàn bộ. Hệ thống cập nhật tên thương mại của sản phẩm, tạo danh sách, kê khai các tiêu chuẩn sản phẩm có được. Khi quét mã, có giao diện, mã Icode, có ID, hình đối chiếu động, giúp dễ dàng nhận diện sản phẩm. Không có mã truy xuất thì khó khi chứng minh được nguồn gốc, xuất xứ của sản phẩm trên thị trường. Tem truy xuất phải có chức năng chống giả, hoặc hạn chế tới mức thấp nhất bị giả. Các cây sâm khi xuống giống đều phải đeo thẻ che cây, mỗi vùng trồng đều phải có mã số, giúp cập nhật thông tin dữ liệu từ quá trình canh tác, tất cả quá trình này được mã hóa toàn bộ và lưu lại. Hệ thống IoT & Blockchain giúp dễ dàng kết nối với các thiết bị IoT khác. Với điều kiện vùng sâm, hệ thống được kết nối với 3G hoặc 4G, hoặc có thể kết nối với cổng Lora có thể tiết kiệm điện, tiết kiệm pin cho thiết bị, giúp quét được bán kính trong vòng 1 cây số. Nhưng kết nối 3G sẽ thuận lợi, chi phí thấp hơn.

Lo ngại không ít

Bên lề hội thảo, ông Trần Út - Giám đốc Trung tâm Sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam cho rằng, vùng trồng sâm nằm dưới cánh rừng già, độ ẩm rất cao, cây rừng dễ ngả đổ, địa hình có độ dốc cao và có độ chênh lớn, không đồng đều nên việc triển khai công nghệ IoT & Blockchain trong thực tiễn sẽ gặp rất nhiều khó khăn. IoT chỉ thiết thực đối với vùng canh tác nông nghiệp rộng lớn, bằng phẳng hơn là địa hình rừng núi. Chưa kể, công nghệ thông tin, hạ tầng vùng trồng sâm còn yếu kém, lạc hậu, sóng di động, 3G không có, điện và hạ tầng viễn thông chưa phủ tới vùng sâm. Trình độ dân trí của đồng bào nơi đây còn thấp, nên việc khai báo, cập nhật thông tin dữ liệu sẽ gặp khó khăn.

“Phải truy xuất từ khâu sản xuất mới hiệu quả. Nhưng quản lý ở khâu sản xuất của chúng ta còn gặp khó. Còn nếu triển khai bình thường, càng đơn giản, tối giản hóa những thông tin kê khai để người dân có thể làm được. Người dân cần kê khai mua cây giống từ đâu, bao nhiêu cây, trồng khi nào, ở đâu, dự kiến khi nào thu hoạch... Khi quản lý được dữ liệu đầu vào rồi, người dân thu hoạch sâm bán cho đại lý hoặc doanh nghiệp thì ta áp dụng hình thức quản lý, truy xuất từ kho. Truy xuất nguồn gốc phân đoạn và áp dụng quy trình trong dân càng đơn giản thì may ra mới làm được” - ông Út chia sẻ.

Ông Hồ Quang Bửu - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cũng chung lo ngại trên. Ông Bửu chia sẻ thêm, cây sâm trồng trong rừng già, dưới tán rừng, không có luống như công nghiệp, độ che phủ tán rừng cao và không đồng đều, độ ẩm cao nên thiết bị dễ bị hư hỏng. Sâm có chu kỳ trồng dài, có thể 5 năm, 10 năm, 20 năm. Nếu IoT được Nhà nước quan tâm đầu tư bảo vệ an ninh vùng sâm gốc, vườn sâm giống chống trộm cắp thì rất thiết thực. IoT & Blockchain trước mắt nên triển khai ở doanh nghiệp, những hộ và nhóm hộ có điều kiện, sau đó tạo sự lan tỏa. Để truy xuất nguồn gốc, Nhà nước cần đầu tư thêm máy kiểm định chất lượng sâm bởi khâu kiểm định hiện nay chỉ dựa vào kinh nghiệm, cảm tính. Các cơ quan chức năng nếu phát hiện có sai phạm cũng khó xử lý.