Anh Lễ và dân làng tuần tra rừng. Ảnh: T.S
Tự nguyện giữ rừng
Trà Nam là xã có diện tích rừng đặc dụng, rừng phòng hộ khá lớn, riêng về hệ thực vật rất đa dạng phong phú, trong đó có các loại gỗ rất quý hiếm như lim, gõ, chò, huỳnh đàn đỏ... Tuy nhiên từ khi có trục quốc lộ 40B đi ngang qua, tình trạng khai thác lâm sản trái phép, xâm hại rừng phòng hộ, rừng đặc dụng ở đây diễn ra khá phức tạp.
Như thường lệ, vào đúng vào 8 giờ sáng hằng ngày, tiếng kẻng vang vọng giữa đại ngàn Ngọc Linh báo hiệu cho các thành viên trong nhóm bảo vệ rừng ở xã Trà Nam chuẩn bị cho chuyến tuần tra rừng. Họ chuẩn bị dụng cụ cá nhân gồm con rựa với một ít lương thực để đi đến những khu vực rừng có nguy cơ bị xâm hại. Xã Trà Nam có 10 nhóm hộ với 215 hộ dân người Xê Đăng được nhà nước giao khoán 4.277ha rừng nhận quản lý, bảo vệ. Anh Trần Văn Lễ - nhóm trưởng bảo vệ rừng ở thôn 5 xã Trà Nam cho biết, từ khi Hạt kiểm lâm huyện Nam Trà My phối hợp với Ban quản lý khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh vận động cộng đồng dân cư tham gia công tác bảo vệ rừng, bà con đã đưa ra ý tưởng lập 5 chốt trại nằm phân tán dọc theo tuyến quốc lộ 40B và tại các cửa ngõ ra vào rừng để tuần tra, kiểm soát, canh giữ, chốt chặn và xử lý các trường hợp xâm hại đến rừng. Mỗi chốt luôn có từ 4 đến 5 thành viên túc trực 24/24 giờ để chia nhau canh gác, tuần tra trong rừng. Các chốt cũng tự phân chia địa phận để dễ dàng quản lý, bảo vệ. Bà con lập các chốt canh bằng tre nứa để các thành viên trong nhóm ngồi canh cho rừng xanh sinh trưởng và nghỉ ngơi sau những chuyến tuần tra khá vất vả. Nhờ số hộ tham gia đông mà thời gian luân phiên thay ca trực chốt cũng khá lâu nên không ảnh hưởng đến tình hình sản xuất kinh tế gia đình của các thành viên. “Từ khi Nhà nước giao khoán bảo vệ rừng, chúng tôi tổ chức đi tuần tra theo thống nhất của nhóm là 4 lần/tháng. Diện tích rừng rất rộng, có khi phải đến hai ngày mới có thể tuần tra hết. Chúng tôi chưa phát hiện dấu hiệu sai phạm nào, rừng vẫn nguyên vẹn. Việc tuần tra vẫn diễn ra đúng kế hoạch, chỉ trừ trường hợp mưa bão chúng tôi không thể đi được vì sợ nguy hiểm đến tính mạng” - anh Lễ cho biết.
Hiệu quả cao
Từ khi thành lập các chốt để thay nhau canh giữ rừng, đồng bào Xê Đăng ở xã Trà Nam đã phát huy vai trò quan trọng trong việc ngăn chặn, tố giác các hành vi xâm hại rừng tự nhiên. Người dân nơi đây đã kiên cường, quyết tâm chống lại các đối tượng phá rừng, trục lợi. Theo ông Nguyễn Vĩnh Hiền - Phó Giám đốc Ban Quản lý khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Linh cho biết, thông qua các buổi tuần tra bà con đã phát hiện 42 vụ phá rừng với tổng khối lượng là 420m3 gỗ, tạm giữ 3 ô tô và 4 mô tô giao nộp cho ngành chức năng xử lý theo quy định của pháp luật. Nhiều đối tượng có ý đồ phá rừng cũng bị bà con kịp thời phát hiện và đẩy đuổi ra khỏi địa bàn. Đây có thể nói là cách bảo vệ rừng tốt nhất hiện nay ở huyện Nam Trà My khi mà quần chúng nhân dân trực tiếp tham gia giữ rừng. “Qua quá trình triển khai thực hiện các chốt bảo vệ rừng trên địa bàn thôn 4, thôn 5 xã Trà Nam, sau hơn 2 năm không có trường hợp phá rừng, xâm hại đến rừng. Việc bà con dựng các chốt để mọi người nghỉ ngơi trong quá trình tuần tra cũng rất hiệu quả. Đơn vị đã có sự tính toán, phối hợp với các xã khác để mở rộng xây dựng thêm các chốt trên địa bàn toàn huyện, góp phần nâng cao công tác toàn dân tham gia vệ rừng” - ông Hiền khẳng định.
Đến nay huyện Nam Trà My đã giao hơn 12 nghìn héc ta rừng tự nhiên, hơn 6 nghìn héc ta rừng phòng hộ và gần 15 nghìn héc ta rừng đặc dụng cho cộng đồng quản lý bảo vệ. Thông qua việc tăng cường công tác giữ rừng, các nhóm hộ được hưởng lợi từ việc giao khoán, chi trả dịch vụ môi trường rừng với kinh phí khoảng 350 nghìn đồng/ha. Ngoài ra bà con cũng sẽ được quyền khai thác các loại lâm sản phụ như mây, đót, hạt ươi, nấm rừng, mật ong... Đặc biệt hơn, từ diện tích rừng tự nhiên được giao khoán, bảo vệ, các nhóm hộ sẽ tổ chức trồng sâm Ngọc Linh và các loài cây dược liệu dưới tán rừng để tăng thu nhập, làm giàu cho gia đình. Với phương pháp gắn quyền lợi với trách nhiệm đã phát huy tốt ý thức của người dân trong công tác quản lý bảo vệ rừng. Ông Trần Văn Mẫn - Phó Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cho biết thêm: “Riêng về trồng cây dưới tán rừng, đây là chủ trương chung của tỉnh và kể cả huyện Nam Trà My. Chúng tôi đang quy hoạch các vùng phát triển sâm là hơn 17.000ha, quy hoạch vùng dược liệu dưới tán rừng khoảng 7.000ha. Mục đích chính là phát triển dược liệu đồng thời với việc quản lý và bảo vệ rừng, đảm bảo tái sinh rừng hiệu quả”.
Với cách làm sáng tạo này, người Xê Đăng ở Trà Nam nói riêng và bà con các dân tộc trên địa bàn huyện Nam Trà My nói chung đã bảo vệ được sự bình yên cho những cánh rừng xanh tốt. Họ chính là tai mắt, là lực lượng giữ vai trò quan trọng để thực hiện tốt công tác quản lý, bảo vệ rừng.