Một doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn.Ảnh: T.D
BÀI 1: DOANH NGHIỆP CHƯA MẶN MÀ
Cơ chế khuyến khích chưa đi vào thực tiễn và thiếu vùng nguyên liệu, không đủ diện tích đất gieo trồng đang trở thành lực cản lớn cho doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp.
Thiếu quỹ đất
Gian nhà xưởng sơ chế nông sản của Công ty TNHH Thương mại & xuất nhập khẩu Việt Thắng Quảng Nam dựng sơ sài trên phần đất HTX Nông nghiệp Duy Châu cũ, sát vệ đường ĐT610. Áo may ô, nón cối, dép lê, Giám đốc Nguyễn Xuân Nhàn tất bật “hướng dẫn” nhân viên cẩu những kiện hàng đã đóng gói kỹ lên xe container, xuất xưởng. Số nhân viên còn lại sơ chế ớt. Không gian đầy mùi cay nồng đặc quánh. Ông Nhàn nói đã thu mua hơn 1.000 tấn ớt. Hết ớt sẽ đến dưa gang. Hàng nông sản thu mua khá dễ dàng sau những hợp đồng liên kết đôi bên cùng có lợi. Tất cả đều được sơ chế trước khi vận chuyển về cảng, xuất khẩu.
Ông Lê Muộn - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT nói doanh nghiệp đầu tư cho nông nghiệp rất yếu. Nhiều nhất là sản xuất giống, chăn nuôi, thiếu doanh nghiệp đầu tư chế biến. Đầu tư chế biến nông sản cần nguyên liệu tại chỗ ổn định, nhưng địa phương không đủ. Theo ông Muộn, đến doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn đã ít thì không thể đòi hỏi một nền nông nghiệp công nghệ cao. Nông hộ không đủ khả năng ứng dụng công nghệ cao. Chỉ có doanh nghiệp mới có thể thực hiện được, nhưng doanh nghiệp không đầu tư thì cũng đành chịu. Còn theo ông Nguyễn Văn Diện - Giám đốc Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Quảng Nam, dư nợ 6 tháng đầu năm 2018 của hệ thống ngân hàng thương mại Quảng Nam đạt 54.479 tỷ đồng, dư nợ lĩnh vực nông nghiệp nông thôn chiếm gần 12.000 tỷ đồng, nhưng không có dư nợ đồng nào về cho vay ứng dụng công nghệ cao. |
Việt Thắng chỉ là một trong số nhiều doanh nghiệp “hưởng lợi” từ cơ chế ưu đãi khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp của Quảng Nam - một cơ chế cụ thể hóa Nghị quyết 210/2013 của Chính phủ. Nghị quyết 179/2015/NQ-HĐND về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2016 - 2020 của HĐND tỉnh đã trở thành động lực cho nhiều doanh nghiệp. Sự chuyển biến đáng kể có thể thấy là lĩnh vực chăn nuôi đã chuyển dần hình thức chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ sang chăn nuôi gia súc, gia cầm tập trung. Theo thống kê của UBND tỉnh, từ năm 2015, số dự án chăn nuôi gia súc, gia cầm tập trung khoảng 32 dự án. Hiện 15 dự án đang hoạt động, 13 dự án đang làm thủ tục đầu tư, 4 dự án nghiên cứu đầu tư. Số dự án đầu tư vào nông lâm thủy sản là 17 dự án (4 đang hoạt động, 13 dự án đang chuẩn bị đầu tư). Theo thống kê của Trung tâm Khuyến nông Quảng Nam, danh sách một số doanh nghiệp sản xuất, liên kết trên địa bàn tỉnh trên lĩnh vực trồng trọt khoảng 16 doanh nghiệp, 8 doanh nghiệp lĩnh vực lâm nghiệp, 11 chăn nuôi và 5 doanh nghiệp thủy sản.
Không thiếu chính sách, cơ chế, nhưng chỉ với 40 doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp so với 6.500 doanh nghiệp đang hoạt động tại Quảng Nam quả là con số quá nhỏ bé. Quảng Nam đã từng bỏ qua nhiều cơ hội thu hút các “đại gia” Vingroup, T&T hay nhiều nhà đầu tư khác muốn thuê đất để chủ động đầu tư nông nghiệp nhưng không thể tìm đâu ra diện tích doanh nghiệp yêu cầu. Vinamilk yêu cầu đầu tư phát triển bò sữa, nhưng đất nuôi bò có thể kiếm được, chứ tìm đâu ra 300ha đất trồng cỏ để doanh nghiệp chủ động 75% nguyên liệu, nên cuối cùng nhà đầu tư bỏ đi. Ông Lê Muộn - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT cho biết: “Không doanh nghiệp đầu tư thì nông nghiệp, nông thôn không thể phát triển được. Ngành nông nghiệp vẫn đang hy vọng vào nhóm chăn nuôi, còn trồng trọt khó có thể phát triển vì thiếu đất”.
Khó tiếp cận chính sách
Nông nghiệp là thế mạnh của Quảng Nam, nhưng là lĩnh vực đòi hỏi thời gian, vốn liếng, sự kiên trì bởi khó đem lại lợi nhuận nhanh, trong khi giá cả sản phẩm nông nghiệp biến động mang tính chu kỳ, phụ thuộc vào cung – cầu thị trường và chịu nhiều ảnh hưởng của từng thời điểm, nên cũng đầy rủi ro. Thời kỳ nào cũng có những chính sách nhưng có mấy “đại gia” nhảy vào đầu tư. Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định 210/2013/NĐ-CP đã được thay thế bằng Nghị định 57/2018/NĐ-CP (Nghị định 57) về chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn chính thức có hiệu lực ngày 17.4.2018. So với nghị định trước, nghị định này có thêm nhiều ưu đãi về miễn tiền thuê đất, cắt giảm thủ tục hành chính, hỗ trợ tín dụng, đào tạo, hỗ trợ tập trung đất đai, đầu tư kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, chuyển giao, ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao... Song, theo nhận định của thương giới nông nghiệp, việc tiếp cận, thực thi chính sách này vẫn là bài toán khó.
Không ít doanh nghiệp cho rằng dù có nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp nông nghiệp, nhưng hiện vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể việc triển khai nghị định này. Thực tế, nhiều doanh nghiệp đã quá mệt mỏi với hành trình “gõ cửa” cơ quan nhà nước để được hưởng ưu đãi đầu tư vào nông nghiệp. Ông Huỳnh Văn Ba - Giám đốc Công ty CP Phú Bình Quế (xã Quế Xuân 2, Quế Sơn) đã đầu tư 7,5 tỷ đồng cho trang trại nuôi bò, nhưng có quá nhiều văn bản khác nhau nên doanh nghiệp không biết đường nào để tiếp cận với cơ chế, chính sách hỗ trợ ngành chăn nuôi. Còn ông Lưu Văn Xưa - Chủ tịch HĐQT Công ty CP Giao thương Quảng Xưa (Cụm công nghiệp Nam An Sơn, xã Quế Thọ, Hiệp Đức) thì cho hay công ty đã hoàn tất thủ tục cơ chế hỗ trợ của Chính phủ đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn kể từ tháng 5.2017, nhưng chờ mãi vẫn không thể nhận được số kinh phí hỗ trợ còn lại. Công ty đã kiến nghị trực tiếp đến Văn phòng Chính phủ, vẫn không nhận được câu trả lời có hay không hỗ trợ để doanh nghiệp có thể tính toán kế hoạch kinh doanh. “Nghị định 57 lại ra đời, nhưng cộng đồng doanh nghiệp mong đưa nghị định vào cuộc sống. Các thủ tục hướng dẫn ưu đãi trong đầu tư nông nghiệp nên đơn giản, sát thực tế vì chỉ cần thực thi một cách cứng nhắc các thủ tục giấy tờ sẽ rất khó để doanh nghiệp tiếp cận chính sách” - ông Xưa nói.
Nghị quyết 57 đã có hiệu lực, chính quyền Quảng Nam cũng sắp sửa trình HĐND tỉnh về một đề án cụ thể hóa nghị quyết này để tạo cơ chế thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn. Song, ưu đãi có tới được các doanh nghiệp hay không còn đòi hỏi sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, từ trung ương đến địa phương, vì thực tế không riêng gì nông nghiệp, nhiều chính sách nhà nước ban hành vẫn gặp nghẽn khi triển khai khiến người hưởng lợi chờ đợi. Ngay như Việt Thắng đầu tư từ năm 2016 đến nay, hứa hẹn cuộc đầu tư vào nông nghiệp thành công, nhưng ông Nhàn cho hay để thu mua hết hàng hóa của dân phải có đủ mặt bằng, chứ cơ sở tạm bợ như hiện tại thì khó đáp ứng hết nhu cầu nông dân, nhưng hai năm qua vẫn đang gặp khó khăn về mặt giấy tờ, thủ tục. Doanh nghiệp chỉ mong được chính quyền tạo điều kiện nhanh nhất để được cấp phép xây dựng, mở rộng cơ sở để thu mua nông sản thuận lợi hơn.