Đọc sách là một trong những thú vui tao nhã của người Hội An.

Trong ngôi nhà cổ ở đường Bạch Đằng nối liền với đường Trần Phú, mỗi ngày vợ chồng cụ Phan Quốc Hoành đều giữ những sinh hoạt dung dị, mộc mạc, đó là trò chuyện với các cháu, rồi đọc sách, uống trà, chăm sóc cây cảnh và cho bầy chim sẻ ăn trên mái ngói ngôi nhà cổ. Ông bà chia sẻ, sống trong phố, không có không gian sân vườn, hàng rào cây xanh như các gia đình có đất rộng ở vùng ven, vì vậy, ông bà cũng tìm cách tự tạo cho mình một góc riêng để có được những thú vui tao nhã của người cao tuổi. Một góc sân được người xưa thiết kế bên trong không gian ngôi nhà để đón nắng trời, rộng chừng mười mét vuông, ông bà tận dụng để treo mấy lồng chim cảnh và trồng vài ba chậu mai, kết hợp vài giò phong lan treo trên bờ tường. Cùng với thú vui đó, ngày hai buổi sáng chiều, vợ chồng ông Hoành vãi cơm khô lên mái ngói để nuôi bầy chim sẻ. Ông kể, từ đời bà nội của ông còn sống trong ngôi nhà này đã quen vãi cơm khô nuôi bầy chim sẻ, và nếp quen ấy được con cháu giữ cho đến tận bây giờ. Mỗi ngày bầy chim sẻ đều sáng chiều bay về đây đúng giờ. Ông Phan Quốc Hoành chia sẻ rằng, những công việc hàng ngày đó tuy bình dị nhưng là cách để ông bà giao hòa với thiên nhiên, với môi trường, đem lại niềm vui cho tuổi già.

Cũng như gia đình ông Phan Quốc Hoành, trong không gian khu phố cổ Hội An có rất nhiều người vẫn giữ gìn lối sống bình dị, gần gũi, gắn bó với thiên nhiên. Trong cách thức sinh hoạt, đi lại, ăn mặc của nhiều người thể hiện lối sống chậm đặc trưng của người phố Hội. Chỉ cần tinh tế một chút, giữa đường phố có hàng trăm du khách, thoáng qua, ta vẫn có thể nhận ra người Hội An trong trang phục kín đáo, nhã nhặn truyền thống. Đó có thể là bóng dáng các mẹ, các chị bán hàng trong chiếc áo bà ba đằm thắm, dịu dàng hay những người đàn ông trung niên trong trang phục lịch thiệp, từ tốn, chậm rãi. Cũng có những chàng trai, cô gái hay các bạn ở tuổi thiếu niên dù lớn lên trong thời buổi hiện đại nhưng vẫn giữ được phong cách giản dị trong trang phục, lối sống. Chính những điều đó đã tạo nên vẻ đẹp riêng cho các công dân trẻ trong khu phố cổ, nơi mà hàng ngày hàng giờ họ tiếp xúc với sự phá cách trong trang phục, cách sống của hàng trăm khách lạ phương xa. Giữ được cho mình không lẫn vào trào lưu lối sống ảo là điều không phải người trẻ ở đô thị nào cũng làm được. Cũng chính bản chất mộc mạc, nếp sống thuần phong trong mỗi gia đình đã giúp các bạn trẻ giữ được mình như thế.

Trong ngôi nhà của mình, người Hội An vẫn dành không gian để kéo thiên nhiên vào đời sống. Ảnh: LÊ HIỀN

Không chỉ giản dị trong hình thức, bản chất sống chậm của người Hội An còn thể hiện trong cách ứng xử giữa mình với mọi người, trong giao tiếp, trong mua bán và trong cả cách hưởng thụ cuộc sống. Gần đây, khi Thành ủy Hội An khởi thảo xây dựng chuyên đề “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Hội An đáp ứng yêu cầu xây dựng thành phố sinh thái, văn hóa, du lịch và xây dựng đề án nhân tình thuần hậu”, những giá trị, bản chất tốt đẹp của người phố Hội được phân tích, bàn luận, chọn lọc, gìn giữ, phát huy. Nhiều ý kiến cho rằng, người Hội An có những nét riêng không lẫn vào vùng khác. Trong giai đoạn hiện nay, việc giữ gìn những giá trị ấy hết sức cần thiết, nhất là khi Hội An đang hội nhập ngày càng sâu rộng thông qua con đường du lịch.

Với sự giao lưu, tiếp biến về văn hóa cũng như quy luật phát triển tất yếu của đời sống xã hội, rồi đây, người phố Hội cũng sẽ có những bước chuyển mình trong cách sống, lối sống, bắt kịp xu hướng chung của cộng đồng. Vậy nên, việc nghiên cứu, khởi xây những đề án chuyên đề liên quan đến phẩm chất người Hội An trong giai đoạn hiện nay là cách làm phù hợp. Điều đó được xem như một sự dừng lại đúng lúc để nhìn nhận, gìn giữ những giá trị truyền thống cốt lõi tốt đẹp của người Hội An trước xu thế phát triển, để có một Hội An đổi mới mà không đổi màu, hòa nhập mà không hòa tan. Ông Trần Văn An - Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An nhìn nhận, người Hội An có cách ứng xử dung dị mà thanh nhã, bình dân mà tinh hoa. Ví như truyền thống về văn hóa đọc, rất nhiều gia đình ở Hội An có tủ sách cá nhân. Ở các ngôi nhà cổ do người Hội An làm chủ, nhìn bên ngoài đừng nghĩ họ chỉ lo mỗi chuyện buôn bán; sâu vào bên trong còn có không gian cho sinh hoạt gia đình, người ta còn dành chỗ để thư giãn ngắm trăng, chơi cây cảnh, cá cảnh, nuôi chim, kéo thiên nhiên lại gần với con người để tạo nên tâm tính hiền hòa. Đó là những thú chơi tao nhã, mang tính văn hóa, hưởng thụ văn hóa.

Có thể nói, việc gìn giữ lối sống nhân tình thuần hậu, thanh tao giản dị của người phố Hội trong giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết. Giữ được điều đó chính là giữ được nét tính cách, phẩm chất nổi bật của người Hội An.