Tiêu Tiên Phước là đặc sản được nhiều du khách mua về làm quà. Ảnh: Bizmedia.

Cây tiêu sẻ Tiên Phước là giống bản địa lâu đời có lá nhỏ, hạt nhỏ vừa, phơi khô có màu đen với nhiều nếp nhăn, đặc biệt có vị cay nồng, mùi thơm đặc trưng. Cây tiêu bộp lại cho hạt lớn hơn, dù vẫn thơm nhưng kém hơn tiêu sẻ. Bởi vậy, hồ tiêu Tiên Phước được nhiều du khách thăm Quảng Nam tìm mua về làm quà.

Từ 2015 đến nay, huyện Tiên Phước duy trì khoảng 60ha trồng tiêu, tập trung nhiều ở các xã Tiên Mỹ, Tiên Phong, Tiên Lộc, Tiên Thọ. Theo người bản xứ, cây tiêu có mặt ở Quảng Nam từ thế kỷ 17.

Ngày nay, người Tiên Phước vẫn trồng tiêu bằng cách cho cây tiêu bám vào các cây lồng mức, cây ươi trong vườn (gọi là choái), có choái cao đến 10m. Những mùa khô hạn, bóng cây lớn giúp tiêu hạn chế mất nước. Từ giống tiêu bản địa, hồ tiêu Tiên Phước được nhân giống bằng cách cắt ngắn cành (gọi là lươn) để trồng trực tiếp hoặc ươm trong bầu.

Để cây tiêu ít bệnh, khỏe mạnh, người trồng tiêu phải tỉ mỉ từ khâu nhân giống. Cụ thể, nếu ươm bằng bầu, khu vực ươm phải chọn nơi cao ráo, thoát nước tốt và quang đãng, kín gió. Ngoài ra, nền khu vực ươm phải được loại bỏ tạp chất bẩn, dùng vôi khử trùng để tránh nấm bệnh trong đất ảnh hưởng tới cây giống.

Dây lươn để trồng hay để cấy bầu đều phải lựa chọn từ những gốc tiêu khỏe mạnh, sạch bệnh, sai trái, chất lượng ổn định. Người trồng lựa những dây lươn bánh tẻ, cách mặt đất trên 1m, mập, cứng cáp. Dây lươn cắt xuống được chia thành các hom khoảng 2-3 mắt và cắm luôn vào các bầu đất. Ở thời điểm này, người trồng tiêu chỉ tưới đủ nước để cây phát triển, nếu quá đẫm cây dễ nhiễm bệnh, nếu quá khô cây sẽ héo, không phát triển được.

Sau khi cắm 3-4 tuần, cây tiêu bắt đầu phát triển, ở giai đoạn cây non, nông dân tiến hành phòng bệnh luôn cho cây tiêu bằng cách phun các loại thuốc bảo vệ thực vật trừ nấm, bệnh. Khoảng 3 tháng, cây cao khoảng 25cm, không có sâu bệnh hại trên rễ, lá sẽ được trồng tại vườn.

Nhà anh Hồ Văn Trung tại xã Tiên Mỹ đã có những choái tiêu đến trên 30 năm tuổi. Anh cho biết, để tiêu sạch, gia đình anh tưới cho tiêu bằng chính nguồn nước ăn của gia đình. Để gốc tiêu thông thoáng, vườn tiêu gọn gàng, giúp giảm sâu bệnh, anh phải làm cỏ thường xuyên. Ngoài ra, tiêu là loại cây dễ bệnh, nông dân phòng bằng cách ủ phân chuồng với nấm đối kháng trichoderma, sau đó đắp vào gốc để phòng. Những nhánh cây bị bệnh phải cắt và tiêu hủy.

Sau 3-4 năm, cây tiêu bắt đầu cho thu hoạch. Ảnh: Bizmedia.

Tiêu trồng 3 năm sẽ có thu bói, năm thứ 4, thứ 5 mới cho thu hoạch chính. Với diện tích 60ha, mỗi năm tổng sản lượng tiêu của Tiên Phước là khoảng 100 tấn.

Vụ thu hoạch tiêu thường rơi vào tháng 4 đến tháng 6 hàng năm, mỗi choái tiêu cho thu hoạch từ 3 đến 10 kg tiêu khô tùy theo chất lượng cây. Tiêu già được hái về, đem luộc rồi tách hết vỏ sau đó phơi cho già nắng, khô hẳn để tránh nấm mốc rồi mới đóng gói và bán ra thị trường.